Ćwiczenia słuchowe – stanowią one bardzo ważną grupę ćwiczeń logopedycznych, ponieważ często opóźnienia czy zaburzenia rozwoju mowy pojawiają się na skutek opóźnień rozwoju słuchu fonematycznego (tzw. słuchu mownego). Stymulując funkcje słuchowe przyczyniamy się do rozwoju mowy dziecka. Zabawy rozwijające słuch i uwagę słuchową dziecka przygotowują dziecko do właściwej percepcji dźwięków mowy, rozwijania słuchu mownego.

Zabawy mają na celu:
usprawnianie słuchu fizycznego - rozwijanie wrażliwości na dźwięki, natężenie, tempo, rytm
stymulowanie percepcji słuchowej - rozpoznawanie, identyfikację i różnicowanie dźwięków
poprawę uwagi słuchowej dziecka - analizowanie tego, co dziecko słyszy.

Reagowanie na dźwięki.
Obserwuj dziecko w sytuacji, kiedy w jego otoczeniu odtwarzane są dźwięki (dzwonek telefonu, odkurzacz, pukanie do drzwi, odkręcanie wody, tykanie zegara, …). Czy dziecko odwraca głowę w kierunku źródła dźwięku? Jeśli jest nieuważne, zwróć uwagę dziecka na dźwięk. Powiedz np.: „Słyszę tykanie zegara, słyszę …”. Jeśli nie reaguje, sprawdź słuch dziecka.
Zabawa: „Co słyszą moje uszy?”
Porównywanie wrażeń słuchowych z zasłoniętymi i odsłoniętymi uszami. Porozmawiaj z dzieckiem o znaczeniu słuchu. Zastanówcie się razem, dlaczego uszy są ważne, co im zawdzięczamy.
Zabawa „Rozpoznaj dźwięk”
Zabawy z przedmiotami codziennego użytku wydającymi dźwięki np. klucze, monety, sztućce, gazeta, czajnik, pudełko z kaszą, butelka z wodą, itp. Mama, tata prezentuje dźwięki przedmiotów i po prezentacji można rozpocząć zabawę w rozpoznawanie. Dziecko nie może widzieć podczas odgadywania przedmiotów.
Zagadki z instrumentami – cymbałki, bębenek, grzechotka, itp. Dziecko odwraca się i słucha dźwięku instrumentu. Odgaduje i sprawdza. Jeśli nie pamięta nazwy może wskazać gestem instrument.
Zabawa w odgadywanie i identyfikowanie różnych głosów zwierząt oraz dźwięków otoczenia. Mama lub tata włącza nagranie i pokazuje planszę z różnymi obrazkami
(np. z wykorzystaniem multimedialnego programu edukacyjnego „Zwierzaki”, Wydawnictwo Seventh Sea). Należy określić nazwę zwierzęcia lub przedmiotu oraz wskazać właściwy obrazek.

Różnicowanie dźwięków
Możemy wykorzystać w tej zabawie przedmioty np. pokrywkę od garnka, blachę do pieczenia ciasta, drewniany tłuczek, (…) lub instrumenty np. cymbałki, ksylofon, pianino, gitarę, skrzypce, (…). Dziecko odgaduje prezentowany dźwięk. Jaki dźwięk słyszysz?
Czy to był dźwięk głośny – czy dźwięk cichy?
Czy było dużo dźwięków – czy mało dźwięków?
Czy słyszysz dźwięk długi – czy dźwięk krótki?
Czy to był dźwięk wysoki („cienki”) – czy dźwięk niski („gruby”)?
Przed rozpoczęciem zabawy prezentujemy w/w dźwięki i wyjaśniamy pojęcia: głośny – cichy, długi – krótki
Odtwarzanie rytmów granych na bębenku
głośny, cichy, cichy - głośny, cichy, cichy, (…),
cichy, głośny, głośny - cichy, głośny, głośny, (…),
cichy, cichy, głośny, głośny - cichy, cichy, głośny, głośny, (…).

Lokalizacja dźwięku
zabawa: „Szukamy dźwięku” – dziecko szuka ukrytego przedmiotu, który wydaje dźwięk (np. budzik, telefon).
Identyfikacja dźwięku
zabawa: „Rozpoznajemy odgłosy” – z klatki schodowej, podwórka, drugiego pokoju, np. słyszę jadący samochód, gra telewizor, w kuchni włączony jest czajnik, w łazience szumi woda, itp.

Uważne słuchanie
zabawa: „Ile dźwięków słyszysz?”. Policz uderzenia w bębenek, stuknięcia o blat stołu. Dziecko zamyka oczy i liczy dźwięki wystukiwane przez mamę, tatę.
rozpoznawanie znanych piosenek, znanych melodii. Włączamy znaną melodię lub nucimy. Dziecko odgaduje tytuł lub słowa piosenki.

Rozpoznajemy głos ludzkiej mowy
zabawa: dziecko z zamkniętymi oczami odgaduje, czyj głos słyszy:
„Kto mnie woła?” - dziecko nie widzi osób, które je wołają. Można utrudnić zgadywanie i zmieniać barwę i natężenie głosu, np. tata woła córeczkę „cienkim” głosem, itp.
„Rozpoznawanie głosów: kobiety, mężczyzny, dziecka” - dziecko zamyka oczy i słucha nagranych głosów. Czy to był głos pani, pana, czy dziecka?

Przykłady dla dzieci młodszych:

1. „Co słyszę?” – dzieci siedzą z zamkniętymi oczami i nasłuchują, rozpoznają odgłosy dochodzące
z drugiego pomieszczenia, sąsiedztwa, ulicy.
2. „Zgadnij, co wydało dźwięk?” – uderzanie pałeczką w szkło, papier, metal, kamień, drewno itp. Toczenie różnych przedmiotów po podłodze (np. piłki, kasztana, kamienia), rozpoznawanie odgłosu przez dzieci.
3. Rozpoznawanie różnych przedmiotów w zamkniętym pudełku po wydawanym odgłosie – groch, kamyki, gwoździe, cukier, kasza itp.
4. Uderzanie o siebie klockami, łyżeczkami, garnuszkami; uderzanie łyżeczką o pustą szklankę, o szklankę z wodą, klaskanie, darcie papieru, gniecenie papieru, przelewanie wody (z wysokości,
z niska), drapanie po szkle, papierze, stole.
5. Rozpoznawanie głosu, szmeru, źródła dźwięku – miejsca, kierunku, odległości, ilości dźwięków (dużo- mało), głośności (cicho – głośno).
6. Szukanie ukrytego zegarka, radia, dzwoniącego budzika.
7. Rozróżnianie i naśladowanie głosów zwierząt: kota, psa, krowy, kury, koguta, kaczki, gęsi itp.
8. Rozróżnianie odgłosów pojazdów: samochodu, pociągu, motoru, traktora, samolotu itp.
9. Rozpoznawanie po dźwięku różnych urządzeń domowych, np. odkurzacz, mikser, suszarka, pralka itp.

Przykłady dla dzieci starszych:

1. Wyróżnianie wyrazów w zdaniu. (stawiamy tyle klocków, rysujemy tyle kółeczek, klaszczemy tyle razy, ile słów słyszy dziecko w wypowiadanym zdaniu).
2. Wydzielanie sylab w wyrazach poprzez wystukiwanie sylab, wyklaskiwanie, badanie ile razy opadnie żuchwa (na ręce) przy wybrzmiewanie sylab.
3. Nazywanie obrazków – dziecko kończy wyraz po pierwszej sylabie wypowiedzianej przez logopedę, nauczyciela, rodzica, a potem odwrotnie – dziecko zaczyna.
4. Dzielenie na sylaby imion dzieci (na początku łatwych).
5. Wyszukiwanie imion dwu- i trzysylabowych.
6. Wyszukiwanie słów z podaną przez nauczyciela, logopedę, rodzica sylabą.
7. Rozpoznawanie określonej sylaby w rozsypance sylabowej, np. ba, pa, ta, da, la, ra.
8. Wyszukiwanie imion rozpoczynających się od samogłoski, następnie od podanej spółgłoski.
9. Wydzielanie spółgłosek nagłosowych przez przedłużanie nagłosu, np. ssssamolot, szszszafa. Przy pomocy ilustracji – wyszukiwanie przedmiotów, których nazwy rozpoczynają się na daną głoskę.
10. Wydzielanie spółgłoski wygłosowej (ostatniej w wyrazie).
11. Dzielenie na głoski łatwych, a następnie coraz trudniejszych słów.
12. Ćwiczenia z paronimami: bułka – półka, domek –Tomek, koza – kosa itp.
13. Rozróżnianie mowy prawidłowej od nieprawidłowej.

Źródła:

www.przedszkola.edu.pl

www.neuroflow.pl

http://www.logopedalondyn.co.uk (zdjęcie)

Opracowała: logopeda Agnieszka Andrzejewska