Poczucie własnej wartości jest jednym z ważniejszych czynników naszej osobowości, regulatorem ludzkiego zachowania, wpływającym na stosunek jednostki do siebie jak i otoczenia.

Według Niebrzydowskiego i Brandena, poczucie własnej wartości stanowi min. o poczuciu własnej godności, szacunku wobec siebie oraz pewności siebie, determinującą efektywne działanie jednostki, zdolność podtrzymywania określonych ról w rodzinie, jak również w środowisku społecznym oraz stopień wolności osobistej.

Na poczucie własnej wartości wg Brandena składają się dwa aspekty:

• SAMOSKUTECZNOŚĆ, czyli radzenie sobie z wyzwaniami jakie niesie los oraz w zaufaniu we własne możliwości.
• POCZUCIE SZACUNKU WOBEC SIEBIE SAMEGO oraz postrzeganie siebie jako osoby godnej życiowego sukcesu i osobistego szczęścia.

Poczucie własnej wartości jest zatem podstawowym źródłem dobrego samopoczucia, a także warunkiem utrzymania równowagi psychicznej. Dzięki poczuciu własnej wartości uzyskujemy harmonijny rozwój osobowości, kształtujemy prawidłowe relacje społeczne i postawy intrapersonalne (wobec siebie samego).

W czym zatem pomaga poczucie własnej wartości:

• wiara w siebie redukuje potencjalne lęki i poziom zagrożenia,
• zwiększa odwagę,
• zapewnia poczucie bezpieczeństwa w relacjach społecznych,
• redukuje obawę przed odrzuceniem i wykluczeniem,
• motywuje do efektywnego rozwiązywania własnych problemów,
• pomaga w przezwyciężaniu trudności w kluczowych dla oceniania siebie dziedzinach życia,
• sprzyja pozytywnemu myśleniu oraz przekonaniu o posiadaniu kontroli i kompetencji.

Kształtowanie poczucia własnej wartości odbywa się głównie w środowisku rodzinnym. Jakie zatem warunki powinny być spełnione aby mogła powstać adekwatna samoocena u dziecka:

- bezwarunkowa akceptacja osoby dziecka,

- jasne i przestrzegane granice/zasady w relacjach z dzieckiem,

- szacunek i tolerancja wobec pomysłów dziecka z poszanowaniem ustalonych granic,

- konkretne jednakże dostosowane do potrzeb i możliwości wymagania i oczekiwania wobec dziecka.

Jaka zatem powinna być postawa rodziców wobec dziecka aby sprzyjać kształtowaniu adekwatnego poczucia własnej wartości u dziecka?

• słuchaj dziecka uważnie, nie domyślaj się, nie oceniaj,
• okazuj czułość, staraj się przekazywać pozytywne komunikaty,
• wskazuj dziecku możliwości jakie daje świat,
• przekazuj swoją postawą odważne podejście do życia,
• zwracaj uwagę na zachowania niezgodne z przyjętymi zasadami (konstruktywne karcenie),
• wspieraj dobrym słowem, zachowaniem gdy zdarzy się porażka,
• udzielaj pomocy w rozwijaniu zauważonych talentów, zainteresowań dziecka,
• ustalaj jasne i precyzyjne zasady zachowania,
• stawiaj oczekiwania szyte na miarę swojego dziecka, tak aby było je wstanie spełnić.

Symptomy niskiego poczucia własnej wartości u dziecka

Najbardziej optymalnym poczuciem własnej wartości jest jego umiarkowany poziom nazywany potocznie adekwatnym. W nazewnictwie poczucia własnej wartości mówi się także o jego bardzo wysokim poziomie, który również nie jest budujący dla osoby, która ma nierealistyczne myślenie  o swojej wiedzy, podejmowanych działaniach czy też możliwościach jakie stwarza jej świat.

Pamiętajmy jednak!!!, że poczucie własnej wartości zmienia się na przestrzeni lat, rozpoczyna się w rodzinnym domu gdzie jest kształtowane przez najbliższych dziecku, jednakże wraz z rozwojem dziecka na jego poziom mają wpływ inne spotykane osoby np. w szkole: nauczyciele, rówieśnicy jak również styczność z kulturą masową poprzez: internet, telewizję, radio. Sprzyjające kontakty pozwolą umocnić zdobyte adekwatne poczucie własnej wartości lecz mogą spowodować także jego wahania w kierunku powyżej lub poniżej normy, wówczas znów rodzice mogą okazać się wsparciem dla dorastającego nastolatka poszukującego swojego miejsca na ziemi.

Literatura:

Lewandowska-Kidoń T., Wosik-Kawala Danuta, Rozwijanie poczucia własnej wartości u dzieci w młodszym wieku szkolnym, Wydawnictwo Impuls, 2015r.

Schaffer R. Psychologia dziecka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2005r.

Zajęcia z panią Eweliną są bardzo ciekawe i pouczające. Tym razem nasza pani psycholog zaproponowała Róży i Indze udział w konkursie plastycznym "Jesienne parasole" organizowanym przez Miejskie Przedzkole nr 39 im Tajemniczego Ogrodu w Katowicach - na co dziewczynki chętnie przystały. Pod kierunkiem pani Eweliny wykonały przepiękne jesienne prace plastyczne.

Czym jest nieśmiałość oraz jak z nią walczyć?

Osoba nieśmiała to taka, u której dostrzegamy pewne objawy w trzech sferach: zachowaniu, emocjach oraz w sposobie myślenia o sobie samym. Nieśmiałość ujawnia się już w wieku dziecięcym.

W sferze zachowania takie dzieci bardzo często przyjmują postawy bierne:

• są małomówne lub mówią cicho, nie utrzymują kontaktu wzrokowego zwłaszcza w chwili wypowiedzi na forum grupy, czerwienią się, trzęsą im się rączki, nadmiernie pocą się,
• nie podejmują działań z własnej inicjatywy,
• nie zgłaszają się samodzielnie do odpowiedzi na pytania,
• bawią się przeważnie samodzielnie,
• podporządkowują się zdaniu większości,
• nie bronią swojego stanowiska, sposobu myślenia, działania.

w sferze emocjonalnej:

• zastanawiają się nad tym co myślą o nim inni, jak zostanie to przez nich odebrane,
• oczekują i przewidują trudności na drodze do celu,
• jeśli jakieś działanie zostanie podjęte i zakończone ze skutkiem negatywnym ich myśli ciągle powracają do chwili kiedy odniosły porażkę, co nie pozwala na wyciągnięcie konstruktywnych wniosków i pójście dalej,
• bardzo łatwo mogą przejść ze stanu zadowolenia w smutek i odwrotnie.

w sferze samoorientacji charakteryzują je:

• brak wiary we własne możliwości,
• niskie lub bardzo niskie poczucie własnej wartości,
• ciągłe obawy dotyczące ewentualnych krytyki, niepowodzeń, porażek.

Dlaczego stajemy się nieśmiali ?:

Badacze tego zjawiska wskazują na trzy możliwości. Pierwszą z nich jest ujęcie fizjologiczne upatrujące winę w konstrukcji układu nerwowego, który jest bardzo czuły na czynniki stresogenne. Drugie ujęcie mówi iż to nasze cechy osobowości, a dokładnie ich układ odpowiada za występowanie nieśmiałości tzn. różnice między tym jacy jesteśmy (ja realne) a tym jacy chcemy być (ja idealne). Konflikt między tymi dwoma sferami powoduje niemożliwość sprostania stawianym wymaganiom przez środowisko. Trzecim uwarunkowaniem nieśmiałości jest środowisko w którym rośniemy i funkcjonujemy, czyli nasza najbliższa rodzina - zbyt surowa i wymagająca lub też nadmiernie opiekuńcza - wyręczająca. Zbyt wysokie wymagania powodują niemożność sprostania, a tym samym niską samoocenę. Zbyt niskie wymagania z kolei to, że osoba nie wie, co tak naprawdę umie, gdyż nie miała nigdy możliwości sprawdzenia siebie. W związku z powyższym nie podejmuje wyzwań bo boi się porażki. Nieśmiałość może też być spowodowana trudnymi warunkami materialno-bytowymi, czyli czuciem się gorszym w stosunku do innych ze względu na brak odpowiednich środków na ubrania, zabawki czy też niską pozycję rodziców.

Nieśmiałość zaburza zarówno sferę poznawczą ale prze wszystkim sferę emocjonalno- społeczną tak ważną na tym etapie rozwoju jednostki:

sfera poznawcza:

• trudności w zapamiętywaniu nowego materiału (skupienie na samym sobie, tego co odczuwam),
• trudności w wypowiedziach na forum grupy (jąkanie się, mówienie cicho),
• niemożność pokazania swoim umiejętności lub wiedzy (wstyd przed oceną),
• unikanie pewnych aktywności, zasłanianie się złym samopoczuciem,
• brak umiejętności cieszenia się z własnych sukcesów,
• podejmują się aktywności, które są im znane jasne a tym samym nie uczą ich nic nowego,
• trudności z logicznym myśleniem w nowych stresujących sytuacjach np. wypowiedzi na forum grupy.

sfera emocjonalno-społeczna:

• trudności w nawiązywaniu kontaktów ich podtrzymywaniu,
• brak przyjaciół, znajomych,
• tracenie możliwości bycia docenianym, lubianym, potrzebnym
• poczucie bycia innym nie przystającym do grupy,
• skłonności do smutku, płaczu, izolacji,depresji,
• chęć przebywania blisko dorosłych.

RODZICU - jak możesz pomóc dziecku przezwyciężyć nieśmiałość?

• pamiętaj że sukces leży w zasięgu, jednak najważniejsza w tym procesie jest bezwarunkowa akceptacja, miłość i szacunek do własnego dziecka,
• poświęcaj dziecku własny czas, skupiaj się na zabawie z nim (po prostu bądź z  nim czynnie),
• doceniaj, gdy coś mu się uda,
• chwal jego mocne strony,
• stwarzaj sytuacje w których może się wykazać (dostosowane do jego możliwości),
• rozmawiaj o jego problemach, trudnych sytuacjach,
• nie bagatelizuj jego problemów, ty też je miałeś będąc w jego wieku,
• naucz dziecko że nie zawsze jesteśmy doskonali i że nasze porażki uczą nas postępowania w przyszłości,
• ucz umiejętności społecznych poprzez zabawy typu na niby „wycieczka po zakupy do sklepu”, jeśli opanuje te umiejętności zaproponuj realne wyjście do sklepu, gdzie ma kupić pewne produkty, ty zawsze jesteś z boku i pomagasz jeśli wymaga tego sytuacja,
• czytaj opowiadania, książki na temat nieśmiałych zwierzątek, dzieci (będą tam propozycje rozwiązań pewnych sytuacji), po przeczytaniu porozmawiaj o tej lekturze z dzieckiem.

Literatura:

Bandelow B., Nieśmiałość, czym jest i jak ją pokonać, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2011r,

Zimbardo P. G., Nieśmiałość, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010r.,

Szanowni Rodzice! Zapraszam do zapoznania się z ofertą wsparcia psychologicznego realizowaną przez nasze Przedszkole. Jest to nie tylko szeroko rozumiana opieka nad dziećmi uczęszczającymi do naszej placówki, ale także bieżące wsparcie procesów dydaktycznych realizowanych przez nauczycieli oraz pomoc w rozwiązywaniu problemów dla rodziców lub opiekunów.

Moja praca jako psychologa szczegółowo obejmuje takie zagadnienia jak:
• adaptację dziecka w przedszkolu oraz wsparcie rodziców / opiekunów;
• nadzór w zakresie prawidłowego przebiegu rozwoju dziecka, a także diagnozę jego możliwości i potrzeb;
• przygotowywanie opinii na temat zachowania i funkcjonowania dziecka, a także tworzenie indywidualnych programów terapeutycznych;
• wyjaśnianie przyczyn trudności w zachowaniu dzieci
• współpracę z wychowawcami w celu zminimalizowania skutków oraz zmiejszenia intensywności zakłóceń lub/i zaburzeń rozwojowych u dziecka;
• wsparcie nauczycieli i rodziców w rozwiązywaniu problemów z dzieckiem;
• wspieranie rozwoju dzieci;
• prowadzenie działań diagnostycznych.

Swoje zadania realizuję poprzez:
• zajęcia indywidualne – m.in. diagnozowanie możliwości i potrzeb dziecka oraz stosowanie wsparcia adekwatnego do występujących trudności;
• zajęcia grupowe – m.in. dotyczace rozwoju umiejętności społecznych, wzmacniania poczucia własnej wartości oraz identyfikacji wyrażania emocji;
• obserwacja aktywności w grupie – m.in. umożliwiająca ocenę relacji w grupie równieśniczej, umiejętości społecznych i stopnia samoobsługi;
• konsultacje dla rodziców - jako forma pomocy, polegająca na zorientowaniu się i określeniu problemu, oraz na szukaniu jego rozwiązań z uwzględnieniem sytuacji oraz możliwości rodziny.

Zachęcam do kontaktowania się ze mną. Korzystanie z pomocy psychologicznej nie powinno stanowić powodów do obaw lub być wykorzystywane jako przysłowiowa “ostatnia deska ratunku” - wręcz przeciwnie. Gdy tylko Państwo zauważycie coś, co niepokoi Państwa w zachowaniu dziecka, czy to sprawia problemy wychowawcze, czy zastanawiacie się nad jego prawidłowym rozwojem emocjonalnym, społecznym, ruchowym czy językowym – nie wahajcie się przyjść z pytaniami. Nawet gdy wydaje się to z pozoru błahe. Szybka reakcja to szybka diagnoza i co najważniejsze – szybka pomoc!

mgr Ewelina Wośko-Bojanowska