Czym jest nieśmiałość oraz jak z nią walczyć?

Osoba nieśmiała to taka, u której dostrzegamy pewne objawy w trzech sferach: zachowaniu, emocjach oraz w sposobie myślenia o sobie samym. Nieśmiałość ujawnia się już w wieku dziecięcym.

W sferze zachowania takie dzieci bardzo często przyjmują postawy bierne:

• są małomówne lub mówią cicho, nie utrzymują kontaktu wzrokowego zwłaszcza w chwili wypowiedzi na forum grupy, czerwienią się, trzęsą im się rączki, nadmiernie pocą się,
• nie podejmują działań z własnej inicjatywy,
• nie zgłaszają się samodzielnie do odpowiedzi na pytania,
• bawią się przeważnie samodzielnie,
• podporządkowują się zdaniu większości,
• nie bronią swojego stanowiska, sposobu myślenia, działania.

w sferze emocjonalnej:

• zastanawiają się nad tym co myślą o nim inni, jak zostanie to przez nich odebrane,
• oczekują i przewidują trudności na drodze do celu,
• jeśli jakieś działanie zostanie podjęte i zakończone ze skutkiem negatywnym ich myśli ciągle powracają do chwili kiedy odniosły porażkę, co nie pozwala na wyciągnięcie konstruktywnych wniosków i pójście dalej,
• bardzo łatwo mogą przejść ze stanu zadowolenia w smutek i odwrotnie.

w sferze samoorientacji charakteryzują je:

• brak wiary we własne możliwości,
• niskie lub bardzo niskie poczucie własnej wartości,
• ciągłe obawy dotyczące ewentualnych krytyki, niepowodzeń, porażek.

Dlaczego stajemy się nieśmiali ?:

Badacze tego zjawiska wskazują na trzy możliwości. Pierwszą z nich jest ujęcie fizjologiczne upatrujące winę w konstrukcji układu nerwowego, który jest bardzo czuły na czynniki stresogenne. Drugie ujęcie mówi iż to nasze cechy osobowości, a dokładnie ich układ odpowiada za występowanie nieśmiałości tzn. różnice między tym jacy jesteśmy (ja realne) a tym jacy chcemy być (ja idealne). Konflikt między tymi dwoma sferami powoduje niemożliwość sprostania stawianym wymaganiom przez środowisko. Trzecim uwarunkowaniem nieśmiałości jest środowisko w którym rośniemy i funkcjonujemy, czyli nasza najbliższa rodzina - zbyt surowa i wymagająca lub też nadmiernie opiekuńcza - wyręczająca. Zbyt wysokie wymagania powodują niemożność sprostania, a tym samym niską samoocenę. Zbyt niskie wymagania z kolei to, że osoba nie wie, co tak naprawdę umie, gdyż nie miała nigdy możliwości sprawdzenia siebie. W związku z powyższym nie podejmuje wyzwań bo boi się porażki. Nieśmiałość może też być spowodowana trudnymi warunkami materialno-bytowymi, czyli czuciem się gorszym w stosunku do innych ze względu na brak odpowiednich środków na ubrania, zabawki czy też niską pozycję rodziców.

Nieśmiałość zaburza zarówno sferę poznawczą ale prze wszystkim sferę emocjonalno- społeczną tak ważną na tym etapie rozwoju jednostki:

sfera poznawcza:

• trudności w zapamiętywaniu nowego materiału (skupienie na samym sobie, tego co odczuwam),
• trudności w wypowiedziach na forum grupy (jąkanie się, mówienie cicho),
• niemożność pokazania swoim umiejętności lub wiedzy (wstyd przed oceną),
• unikanie pewnych aktywności, zasłanianie się złym samopoczuciem,
• brak umiejętności cieszenia się z własnych sukcesów,
• podejmują się aktywności, które są im znane jasne a tym samym nie uczą ich nic nowego,
• trudności z logicznym myśleniem w nowych stresujących sytuacjach np. wypowiedzi na forum grupy.

sfera emocjonalno-społeczna:

• trudności w nawiązywaniu kontaktów ich podtrzymywaniu,
• brak przyjaciół, znajomych,
• tracenie możliwości bycia docenianym, lubianym, potrzebnym
• poczucie bycia innym nie przystającym do grupy,
• skłonności do smutku, płaczu, izolacji,depresji,
• chęć przebywania blisko dorosłych.

RODZICU - jak możesz pomóc dziecku przezwyciężyć nieśmiałość?

• pamiętaj że sukces leży w zasięgu, jednak najważniejsza w tym procesie jest bezwarunkowa akceptacja, miłość i szacunek do własnego dziecka,
• poświęcaj dziecku własny czas, skupiaj się na zabawie z nim (po prostu bądź z  nim czynnie),
• doceniaj, gdy coś mu się uda,
• chwal jego mocne strony,
• stwarzaj sytuacje w których może się wykazać (dostosowane do jego możliwości),
• rozmawiaj o jego problemach, trudnych sytuacjach,
• nie bagatelizuj jego problemów, ty też je miałeś będąc w jego wieku,
• naucz dziecko że nie zawsze jesteśmy doskonali i że nasze porażki uczą nas postępowania w przyszłości,
• ucz umiejętności społecznych poprzez zabawy typu na niby „wycieczka po zakupy do sklepu”, jeśli opanuje te umiejętności zaproponuj realne wyjście do sklepu, gdzie ma kupić pewne produkty, ty zawsze jesteś z boku i pomagasz jeśli wymaga tego sytuacja,
• czytaj opowiadania, książki na temat nieśmiałych zwierzątek, dzieci (będą tam propozycje rozwiązań pewnych sytuacji), po przeczytaniu porozmawiaj o tej lekturze z dzieckiem.

Literatura:

Bandelow B., Nieśmiałość, czym jest i jak ją pokonać, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2011r,

Zimbardo P. G., Nieśmiałość, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010r.,