Czym jest nieśmiałość oraz jak z nią walczyć?
Osoba nieśmiała to taka, u której dostrzegamy pewne objawy w trzech sferach: zachowaniu, emocjach oraz w sposobie myślenia o sobie samym. Nieśmiałość ujawnia się już w wieku dziecięcym.
W sferze zachowania takie dzieci bardzo często przyjmują postawy bierne:
- są małomówne lub mówią cicho, nie utrzymują kontaktu wzrokowego zwłaszcza w chwili wypowiedzi na forum grupy, czerwienią się, trzęsą im się rączki, nadmiernie pocą się,
- nie podejmują działań z własnej inicjatywy,
- nie zgłaszają się samodzielnie do odpowiedzi na pytania,
- bawią się przeważnie samodzielnie,
- podporządkowują się zdaniu większości,
- nie bronią swojego stanowiska, sposobu myślenia, działania.
w sferze emocjonalnej:
- zastanawiają się nad tym co myślą o nim inni, jak zostanie to przez nich odebrane,
- oczekują i przewidują trudności na drodze do celu,
- jeśli jakieś działanie zostanie podjęte i zakończone ze skutkiem negatywnym ich myśli ciągle powracają do chwili kiedy odniosły porażkę, co nie pozwala na wyciągnięcie konstruktywnych wniosków i pójście dalej,
- bardzo łatwo mogą przejść ze stanu zadowolenia w smutek i odwrotnie.
w sferze samoorientacji charakteryzują je:
- brak wiary we własne możliwości,
- niskie lub bardzo niskie poczucie własnej wartości,
- ciągłe obawy dotyczące ewentualnych krytyki, niepowodzeń, porażek.
Dlaczego stajemy się nieśmiali ?:
Badacze tego zjawiska wskazują na trzy możliwości. Pierwszą z nich jest ujęcie fizjologiczne upatrujące winę w konstrukcji układu nerwowego, który jest bardzo czuły na czynniki stresogenne. Drugie ujęcie mówi iż to nasze cechy osobowości, a dokładnie ich układ odpowiada za występowanie nieśmiałości tzn. różnice między tym jacy jesteśmy (ja realne) a tym jacy chcemy być (ja idealne). Konflikt między tymi dwoma sferami powoduje niemożliwość sprostania stawianym wymaganiom przez środowisko. Trzecim uwarunkowaniem nieśmiałości jest środowisko w którym rośniemy i funkcjonujemy, czyli nasza najbliższa rodzina - zbyt surowa i wymagająca lub też nadmiernie opiekuńcza - wyręczająca. Zbyt wysokie wymagania powodują niemożność sprostania, a tym samym niską samoocenę. Zbyt niskie wymagania z kolei to, że osoba nie wie, co tak naprawdę umie, gdyż nie miała nigdy możliwości sprawdzenia siebie. W związku z powyższym nie podejmuje wyzwań bo boi się porażki. Nieśmiałość może też być spowodowana trudnymi warunkami materialno-bytowymi, czyli czuciem się gorszym w stosunku do innych ze względu na brak odpowiednich środków na ubrania, zabawki czy też niską pozycję rodziców.
Nieśmiałość zaburza zarówno sferę poznawczą ale prze wszystkim sferę emocjonalno- społeczną tak ważną na tym etapie rozwoju jednostki:
sfera poznawcza:
- trudności w zapamiętywaniu nowego materiału (skupienie na samym sobie, tego co odczuwam),
- trudności w wypowiedziach na forum grupy (jąkanie się, mówienie cicho),
- niemożność pokazania swoim umiejętności lub wiedzy (wstyd przed oceną),
- unikanie pewnych aktywności, zasłanianie się złym samopoczuciem,
- brak umiejętności cieszenia się z własnych sukcesów,
- podejmują się aktywności, które są im znane jasne a tym samym nie uczą ich nic nowego,
- trudności z logicznym myśleniem w nowych stresujących sytuacjach np. wypowiedzi na forum grupy.
sfera emocjonalno-społeczna:
- trudności w nawiązywaniu kontaktów ich podtrzymywaniu,
- brak przyjaciół, znajomych,
- tracenie możliwości bycia docenianym, lubianym, potrzebnym
- poczucie bycia innym nie przystającym do grupy,
- skłonności do smutku, płaczu, izolacji,depresji,
- chęć przebywania blisko dorosłych.
RODZICU - jak możesz pomóc dziecku przezwyciężyć nieśmiałość?
- pamiętaj że sukces leży w zasięgu, jednak najważniejsza w tym procesie jest bezwarunkowa akceptacja, miłość i szacunek do własnego dziecka,
- poświęcaj dziecku własny czas, skupiaj się na zabawie z nim (po prostu bądź z nim czynnie),
- doceniaj, gdy coś mu się uda,
- chwal jego mocne strony,
- stwarzaj sytuacje w których może się wykazać (dostosowane do jego możliwości),
- rozmawiaj o jego problemach, trudnych sytuacjach,
- nie bagatelizuj jego problemów, ty też je miałeś będąc w jego wieku,
- naucz dziecko że nie zawsze jesteśmy doskonali i że nasze porażki uczą nas postępowania w przyszłości,
- ucz umiejętności społecznych poprzez zabawy typu na niby „wycieczka po zakupy do sklepu”, jeśli opanuje te umiejętności zaproponuj realne wyjście do sklepu, gdzie ma kupić pewne produkty, ty zawsze jesteś z boku i pomagasz jeśli wymaga tego sytuacja,
- czytaj opowiadania, książki na temat nieśmiałych zwierzątek, dzieci (będą tam propozycje rozwiązań pewnych sytuacji), po przeczytaniu porozmawiaj o tej lekturze z dzieckiem.
Literatura:
Bandelow B., Nieśmiałość, czym jest i jak ją pokonać, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2011r,
Zimbardo P. G., Nieśmiałość, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010r.,