Poczucie własnej wartości jest jednym z ważniejszych czynników naszej osobowości, regulatorem ludzkiego zachowania, wpływającym na stosunek jednostki do siebie jak i otoczenia.

Według Niebrzydowskiego i Brandena, poczucie własnej wartości stanowi min. o poczuciu własnej godności, szacunku wobec siebie oraz pewności siebie, determinującą efektywne działanie jednostki, zdolność podtrzymywania określonych ról w rodzinie, jak również w środowisku społecznym oraz stopień wolności osobistej.

Na poczucie własnej wartości wg Brandena składają się dwa aspekty:

• SAMOSKUTECZNOŚĆ, czyli radzenie sobie z wyzwaniami jakie niesie los oraz w zaufaniu we własne możliwości.
• POCZUCIE SZACUNKU WOBEC SIEBIE SAMEGO oraz postrzeganie siebie jako osoby godnej życiowego sukcesu i osobistego szczęścia.

Poczucie własnej wartości jest zatem podstawowym źródłem dobrego samopoczucia, a także warunkiem utrzymania równowagi psychicznej. Dzięki poczuciu własnej wartości uzyskujemy harmonijny rozwój osobowości, kształtujemy prawidłowe relacje społeczne i postawy intrapersonalne (wobec siebie samego).

W czym zatem pomaga poczucie własnej wartości:

• wiara w siebie redukuje potencjalne lęki i poziom zagrożenia,
• zwiększa odwagę,
• zapewnia poczucie bezpieczeństwa w relacjach społecznych,
• redukuje obawę przed odrzuceniem i wykluczeniem,
• motywuje do efektywnego rozwiązywania własnych problemów,
• pomaga w przezwyciężaniu trudności w kluczowych dla oceniania siebie dziedzinach życia,
• sprzyja pozytywnemu myśleniu oraz przekonaniu o posiadaniu kontroli i kompetencji.

Kształtowanie poczucia własnej wartości odbywa się głównie w środowisku rodzinnym. Jakie zatem warunki powinny być spełnione aby mogła powstać adekwatna samoocena u dziecka:

- bezwarunkowa akceptacja osoby dziecka,

- jasne i przestrzegane granice/zasady w relacjach z dzieckiem,

- szacunek i tolerancja wobec pomysłów dziecka z poszanowaniem ustalonych granic,

- konkretne jednakże dostosowane do potrzeb i możliwości wymagania i oczekiwania wobec dziecka.

Jaka zatem powinna być postawa rodziców wobec dziecka aby sprzyjać kształtowaniu adekwatnego poczucia własnej wartości u dziecka?

• słuchaj dziecka uważnie, nie domyślaj się, nie oceniaj,
• okazuj czułość, staraj się przekazywać pozytywne komunikaty,
• wskazuj dziecku możliwości jakie daje świat,
• przekazuj swoją postawą odważne podejście do życia,
• zwracaj uwagę na zachowania niezgodne z przyjętymi zasadami (konstruktywne karcenie),
• wspieraj dobrym słowem, zachowaniem gdy zdarzy się porażka,
• udzielaj pomocy w rozwijaniu zauważonych talentów, zainteresowań dziecka,
• ustalaj jasne i precyzyjne zasady zachowania,
• stawiaj oczekiwania szyte na miarę swojego dziecka, tak aby było je wstanie spełnić.

Symptomy niskiego poczucia własnej wartości u dziecka

Sfera psychiczna	Sfera społeczna
odczuwane lęki,	dystans w stosunku do innych,
poczucie nieszczęścia,	trudności w kontaktach z otoczeniem,
poczucie beznadziejności,	częste konflikty z otoczeniem,
uciekanie w marzenia,	skłonności do uległości,
poczucie bezwartościowości,	postawa przyjmowana z kontaktach z otoczeniem – unikająca lub wycofująca się,
brak stanowczości,	niskie zaufanie do innych, ciągła podejrzliwość
obawy przed niepowodzeniem, w przypadku jego wystąpienia popadanie w przygnębienie	w przypadku krytyki przyjmuje postawę wycofania, gdyż negatywne informacje potwierdzają jego niskie poczucie własnej wartości.
nieufność wobec innych,
brak wiary we własne możliwości,
niska motywacja do działania,
niedocenianie swojej pracy, swoich osiągnięć,
małe zainteresowanie światem zewnętrznym,
dążenie do perfekcji,
skierowanie własnych myśli do wewnątrz,
ciągłe niezadowolenie z siebie,
poczucie bezradności.

Najbardziej optymalnym poczuciem własnej wartości jest jego umiarkowany poziom nazywany potocznie adekwatnym. W nazewnictwie poczucia własnej wartości mówi się także o jego bardzo wysokim poziomie, który również nie jest budujący dla osoby, która ma nierealistyczne myślenie  o swojej wiedzy, podejmowanych działaniach czy też możliwościach jakie stwarza jej świat.

Pamiętajmy jednak!!!, że poczucie własnej wartości zmienia się na przestrzeni lat, rozpoczyna się w rodzinnym domu gdzie jest kształtowane przez najbliższych dziecku, jednakże wraz z rozwojem dziecka na jego poziom mają wpływ inne spotykane osoby np. w szkole: nauczyciele, rówieśnicy jak również styczność z kulturą masową poprzez: internet, telewizję, radio. Sprzyjające kontakty pozwolą umocnić zdobyte adekwatne poczucie własnej wartości lecz mogą spowodować także jego wahania w kierunku powyżej lub poniżej normy, wówczas znów rodzice mogą okazać się wsparciem dla dorastającego nastolatka poszukującego swojego miejsca na ziemi.

Literatura:

Lewandowska-Kidoń T., Wosik-Kawala Danuta, Rozwijanie poczucia własnej wartości u dzieci w młodszym wieku szkolnym, Wydawnictwo Impuls, 2015r.

Schaffer R. Psychologia dziecka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2005r.